Asansör nedir? Asansör çeşitleri, asansörlerin özellikleri, tarihçesi. Asansör ile ilgili bilgi
Asansör; Kişi ve yükleri aşağıdan yukarıya ya da yukarıdan aşağıya indirip çıkarmaya yarayan araçtır. Yük çıkarıp indirmek için insan, hayvan ya da su gücüyle çalışan çeşitli ağır yük kaldıraçları öteden beri kullanılırdı. Yaklaşık 1800’lerden sonra ağır yük asansörleri için buhar makineleri kullanılır oldu. 1850’de ilk kullanışlı asansörler yapıldı. Ancak, bunlar çok ilkel olup yalnız iki kat arasında çalışabilen araçlardı. İnsan taşıyan ilk gerçek asansörü Elisha Graves Ofis, 1857’de New York’ta bir mağazaya kurdu. 1878’de ilk hidrolik asansörler, 1889’da da ilk elektrikli asansörler yapılıp işletmeye konuldu. Dişlisiz ve elektrik çekmeli çağdaş asansör 1903’te geliştirildi. 1924’te daha ileri teknolojiye dayanan denetim sistemleri uygulandı ve büyük, etkin yapıların trafiğini üstlenen ilk tam otomatik asansörler 1949’da hizmete girdi.
Günümüzdeki asansörler ya elektrikli ya da hidrolik olurlar. Asansörlerin bir oranda yavaş olduğu beş ya da daha az katlı binalar hidrolik türü yeğlerken, beş katın üstünde olan yapılarda genellikle elektrikli asansör kullanılır, Chicago’da 102 katlı John Hancock Merkezi’ndekiler gibi hızlı elektrikli asansörler dakikada 550 m’ye kadar hız yapabilirler.
Elektrikli asansörler, asansör boşluğunun tepesindeki yivli tekerleği ya da döndürme mekanizması elektrik motorunca çalıştırılan inip çıkma kabinli çekme asansörlerdir. Döndürme mekanizması motorun çevirme miline bağlıdır. Çelik kablolar kabinin tavanından asansör boşluğunun tepesine, orada döndürme mekanizmasının üstünden sarkarak yine asansör boşluğundan aşağı inip denge sağlayıcı ağırlığa uzanır. Motor böylece yükün ancak bir bölümünü kaldırır (yaklaşık % 40). Hidrolik asansörler ise bir asansörde kabinin ağırlığıyla yükünü aşağıda dikey silindir içinde hareket eden bir basma tulumba taşır. Silindir yer altında asansörün bina içinde çıktığı yüksekliğe eşit bir derinliğe uzanmalıdır. Bu nedenle hidrolik asansörler çok katlı yapılara takılmaz. İnsan taşıyan asansörlerin kabinleri ötekilerine oranla daha büyük ve yüzeysel olup girişleri de kişilerin her durakta çabucak girip çıkmaları için daha geniştir. Öbür asansörlerin uzunluğu, genişliği ve derinliği kullanım amaçlarına göre değişir. Söz gelimi, hastanelerde kattan kata aygıt, sedye, tekerlekli iskemle taşımak için en azmdan derin, dar kabinli birkaç asansör bulunur.
Normal asansörlere ek olarak birçok hastane, kitaplık ve endüstri yapısında kattan kata tepsi, el arabası, kitap vb taşımak için otomatik gelgit dolaplar ya da yük asansörleri kullanılır. Çağdaş gelgit dolaplar küçük ölçüde elektrikli asansörlerdir. Otomatik asansörler gibi, gelgit dolaplar da düğmeye her basışta istenilen katta otomatik olarak dururlar. Bazı özel asansörler otomatik olarak ayarlanıp denetlenen bazı sistemlerde taşıyıcı kayışlarla bütünleştirilir. Bu gibi sistemlerde yük bir başka kattaki istenilen noktaya otomatik olarak taşınabilir.
